Hemodialyse

Vlak voor de hemodialyse wordt je bloeddruk gemeten. En controleer je of er plekken op je lichaam zijn waar overtollig vocht zit. Dat heet oedeem. Ook weeg je je, om te bepalen hoeveel vocht je kwijt moet raken. Je gewicht wordt vergeleken met je streefgewicht. Dat is nodig om te bepalen hoeveel vocht je tijdens de dialyse kwijt moet raken.

Voor je hemodialyse start, stelt de verpleegkundige de hemodialysemachine in. Hij of zij doet dat aan de hand van het dialyseschema dat je arts met jou heeft opgesteld. Zo weet de machine wat de temperatuur, de samenstelling, de druk en stroomsnelheid van de spoelvloeistof moeten zijn. Dit bepaalt hoeveel overtollig vocht, zouten, zuren en afvalstoffen tijdens de dialyse uit het bloed verdwijnen. En hoe lang de dialysebehandeling duurt.

Dan volgt het aansluiten van je bloedbaan op de machine. Meestal gebeurt meestal via een shunt (een aangepaste ader), en soms via een katheter (een slangetje in een grote ader in de lies of de hals).

Voor je veiligheid controleert de hemodialyse tijdens de dialyse: 

• de druk en de samenstelling van de spoelvloeistof
• of er geen lek ontstaat in de filters van de kunstnier 
• of er geen luchtbelletjes in het bloed zitten 
• de bloeddruk

Het resultaat van de controles zie je op een controlepaneel (de monitor). De dialysemachine stopt vanzelf als de machine merkt dat er iets fout gaat. Er klinkt dan een waarschuwingssignaal. Dan kan de verpleegkundige (of jijzelf) actie ondernemen.

Is de dialyse klaar? Dan gaan de naalden uit de shunt, of wordt de katheter afgekoppeld. De prikgaatjes in de shunt druk je zelf dicht met een verbandgaas. De verpleegkundige verbindt vervolgens de shunt of katheter, met een speciale pleister.

Na de dialyse meet de dialyseverpleegkundige weer je bloeddruk. En je weegt je opnieuw, om na te gaan of je de juiste hoeveelheid water kwijt bent geraakt. Zit er nog steeds te veel vocht in je lichaam? Dan krijg je mogelijk een aangepast dieet en/ of aangepast dialyseschema.

Sommige mensen voelen zich kort na de hemodialyse zieker dan ervoor. Dit heet een dialysekater.

Bloed stolt als het buiten het lichaam komt. Tijdens hemodialyse stroomt het bloed door de hemodialysemachine en weer terug naar het lichaam. Het bloed kan gaan stollen in de hemodialysemachine. De machine loopt dan vast. 

Om dit te voorkomen schrijft de arts LMWH voor. Dit is een vorm van heparine. Je krijgt het middel tijdens de dialyse. Er ontstaan dan geen bloedstolsels. Het middel wordt toegediend via het dialyseapparaat.

Bijwerkingen van LMWH

Omdat het bloed minder snel stolt, kun je een bloeding krijgen. Bijvoorbeeld een bloedneus. Ook hoofdpijn komt voor.

Een volledig overzicht van alle mogelijke bijwerkingen vind je in de bijsluiter. Daar zie je ook hoe vaak bijwerkingen voorkomen. Bespreek bijwerkingen altijd met de arts of apotheker. Meld het ook aan de dialyseverpleegkundige. Zeker als je er veel last van hebt. Vaak is er iets aan te doen.

Voordat je dialyseert gebruik je al medicijnen, vanwege je nierschade. De meeste moet je blijven slikken als je start met dialyse. Na de start van de dialyse komen er extra medicijnen bij. Het verschilt per persoon welke medicijnen nodig zijn.

Lees meer over medicijnen bij dialyse >

Dialyseren kan op een dialyseafdeling van een ziekenhuis, in een dialysecentrum en je kunt thuis hemodialyse doen. Wat is de beste plek om te dialyseren? Dat verschilt per persoon. Het hangt af van je medische situatie, de praktische mogelijkheden en je persoonlijke wensen. Je bespreekt dit met de nefroloog, dialyseverpleegkundige en maatschappelijk werker.

• Wat is medisch mogelijk? 
• Wil je thuis dialyseren of juist liever buitenshuis? 
• Wil je dat er altijd een arts of verpleegkundige in de buurt is?
• Lijkt het je prettig om tijdens de behandeling contact te hebben met andere patiënten? Of ben je juist erg gesteld op je privacy? 
• Welke persoonlijke waarden zijn voor jou belangrijk? Zoals zelfstandigheid of vrijheid. 
• Wil je de behandeling (of een deel ervan) zelf uitvoeren? 
• Heb je een partner die wil helpen bij de behandeling? En wil jij dat ook? 
• Wat zijn de gevolgen voor het dagelijks leven? Kun je de behandeling combineren met je werk, opleiding of andere bezigheden? 
• Als je thuis wilt dialyseren: is je woning geschikt voor thuishemodialyse? 
• Wat vind je belangrijk bij dialyse buitenshuis? Denk aan reistijden, huiselijke setting en mogelijkheden zoals internet en een maaltijdservice. 

Bij ernstig acuut nierfalen krijg je een vorm van dialyse op de Intensive Care (IC). Deze behandeling is tijdelijk en heet continue veno-veneuze hemofiltratie (CVVH).

Piet deelt zijn ervaring met hemodialyse in een centrum >

Wat is het beste moment om te dialyseren: overdag of 's nachts? Dat verschilt per persoon. Het hangt af van je medische situatie, de praktische mogelijkheden en je persoonlijke wensen. Iedereen begint met dialyse overdag. Als dat goed gaat én nachtdialyse is voor jou geschikt, dan kun je overstappen.

Voordelen nachtdialyse

Bij nachtdialyse, vindt de behandeling plaats terwijl je slaapt. Je ligt dan zo’n 8 uur aan de dialysemachine. Dat is veel langer dan wanneer je overdag dialyseert. Het bloed wordt dus beter schoongemaakt als je 's nachts dialyseert. Dat maakt het voor je lichaam minder zwaar; veel mensen voelen zich hierbij ook fitter.

Nadelen nachtdialyse

Nachtdialyse is niet voor iedereen geschikt:

• 's Nachts kun je minder medische hulp krijgen. Daarom is nachtdialyse alleen mogelijk als je medisch stabiel bent.
• Ook zal je de behandeling grotendeels zelf moeten uitvoeren.
• Verder is het belangrijk dat je een goede slaper bent. Anders kan het geluid van de machine je wakker houden.
• Ook bij nachthemodialyse heb je de keuze uit thuis of in een dialysecentrum. Kies je voor het centrum dan ben je 3 nachten per week van huis, omdat je dan dialyseert. Niet iedereen vindt dat prettig.

Nicky deelt haar ervaring met nachtdialyse in een dialysecentrum >

Je kunt alle handelingen van de hemodialyse overlaten aan de dialyse-assistent of dialyseverpleegkundige. Dat heet passieve hemodialyse. Je kunt ook een deel zelf doen (actieve dialyse) of alles zelf doen (zelfstandige dialyse). Als je thuis dialyseert heb je de meeste keuze. Maar ook in een centrum kun je kiezen welke rol je wilt spelen bij de behandeling.

Solo-hemodialyse gaat nog een stap verder. Je dialyseert dan zelfstandig thuis zonder hulp. Dit kan 's nachts of overdag. Bij problemen bel je met de dialyseverpleegkundige voor advies. Of met de eerstehulpafdeling van het ziekenhuis. Dat kan dag en nacht. Bij solo-hemodialyse is meestal wel bewaking op afstand, via een controlemonitor. Dit betekent dat er bij nood hulp voor je wordt ingeroepen.

Wil vertelt hoe zij een actieve rol pakt tijdens hemodialyse >

Je krijgt een training voordat je actief, zelfstandig of solo gaat hemodialyseren. Die training vindt plaats in het ziekenhuis of in een dialysecentrum. Bij thuisdialyse krijgt ook degene die helpt bij jouw hemodialyse de training. Bijvoorbeeld je partner of een speciaal getrainde wijkverpleegkundige. Tijdens de training leer je de dialyse zelfstandig uitvoeren. Ook leer je wat je moet doen als er iets verkeerd gaat.

Hoeveel vocht precies wordt verwijderd, hangt af jouw situatie. Als je zelf helemaal niet meer plast bijvoorbeeld, moet de dialyse meer vocht verwijderen. In een uur dialyse wordt maximaal 1 liter vocht verwijderd. Vaak is het minder. Soms kan er niet meer dan 2 liter in de hele dialysebehandeling verwijderd worden. Bijvoorbeeld als je hartfalen hebt. De dialyse duurt langer als er meer vocht verwijderd moet worden. 

Heeft je lichaam erg veel overtollig vocht? Dan is geïsoleerde ultrafiltratie (GUF) een mogelijkheid. Hierbij wordt het overtollig vocht verwijderd voordat de dialyse begint. Daarna is nog een gewone dialysebehandeling nodig om de afvalstoffen te verwijderen. In totaal duurt deze behandeling lang.