Kooktips voor nierpatiënten

• Maak zelf zoutarme bouillon. Dan hoef je helemaal geen zout te gebruiken. Maak bijvoorbeeld een bouillon van runderpoulet en/of een schenkel met been. Voor visbouillon kun je de kop en graten van de vis meekoken.
• Laat een kruidenbuiltje meetrekken in de bouillon voor de smaak. Er zijn diverse soorten verkrijgbaar.
• Je kunt ook een bosje verse kruiden laten meetrekken met de bouillon. Dit heet een bouquet garni. De basis bestaat uit een 3 takjes peterselie, een klein takje tijm en een laurierblad. Je kunt er allerlei kruiden aan toevoegen, zoals salie, dragon, bonenkruid, kervel, rozemarijn of basilicum. Kijk wat bij het gerecht past. Eventueel kun je ook citroenschil toevoegen.
• Voeg aan de bouillon stukjes vlees, kip of vis, balletjes gehakt, fijngesneden groenten en vermicelli of rijst toe.
• Gebruik vooral verse kruiden om de soep op smaak te brengen, zoals fijngehakte peterselie, selderij, kervel, basilicum en lavas.
• Soep kun je binden met een roux: dit is een mengsel van gelijke delen gesmolten boter en bloem. Laat de boter smelten in een steelpan en voeg al roerende de bloem toe. Laat de roux, onder af en toe roeren, 2 minuten garen op heel laag vuur. Voeg de helft van de vloeistof voor de soep toe en roer het geheel glad. Voeg daarna de andere helft toe en breng aan de kook. Kook het geheel 3 minuten om de bloem te garen.
• Maak de soep een dag van tevoren. De smaken van de verschillende ingrediënten mengen dan beter, waardoor de soep rijker van smaak wordt.

• Gebruik een zoutarm of natriumarm bouillonblokje. Let op: deze kan kalium bevatten.
• Maak je soep uit een pakje? Voeg dan de dubbele hoeveelheid water toe. Bij bouillon van een tablet of poeder kun je dit ook doen. Aan soep uit een zak of blik kun je extra water toevoegen. Breng de soep op smaak met verse groene tuinkruiden en stukjes groenten.

Groenten bevatten veel kalium. Heb je een kaliumbeperking en wil je toch groentesoep eten? Houd daar dan de rest van de dag rekening mee door minder kaliumrijke voedingsmiddelen te eten.

• Maak geen soep van groentenat, dat over is na het koken van groente (bijvoorbeeld aspergevocht). In dit groentenat zit veel kalium.
• Maak geen soep van gepureerde groente, bijvoorbeeld van tomaten, paprika’s of bloemkool.
• Je kunt ook kiezen voor soepen die weinig groente bevatten, zoals vissoep.

Een gemiddelde warme maaltijd bevat ongeveer 400 ml vocht. Neem je in plaats van een maaltijd 400 ml soep, dan hoef je daarvoor geen vocht te laten staan. 400 ml is ongeveer gelijk aan 2 bekers soep.

Aardappelen zijn een bron van energie, vezels, vitaminen en mineralen. Ze bevatten veel kalium. Houd daar rekening mee als je een kaliumbeperking hebt. Vervang de aardappelen een aantal keer per week door rijst of pasta. 

• Voeg fijngeknipte peterselie, bieslook of dille toe aan gekookte aardappelen of puree.
• Gebakken aardappelen krijgen meer smaak door rozemarijn en salie mee te bakken. Heb je een kaliumbeperking? Gebruik dan gekookte aardappelen om te bakken.
• Bak een gesnipperd uitje of een teentje knoflook en voeg dit toe aan de aardappelen.

Bekijk hier onze recepten met aardappelen

Rijst bevat minder kalium dan aardappelen. Er zijn verschillende soorten rijst. Zilvervliesrijst bevat veel vezels en is de meest gezonde keuze. Zilvervliesrijst bevat wel meer kalium dan de witte variant. Houd hier rekening mee als je een kaliumbeperking hebt.

• Als je zelf geen zout toevoegt, bevat rijst geen zout. In de supermarkt zijn pakken rijst met toevoeging te koop, zoals risotto met paddenstoelen, gele rijst en paëlla rijst. Hier is wel zout aan toegevoegd. 
• Bij het koken van witte rijst kun je een kruidenbuiltje mee laten trekken. Dit verhoogt de smaak.
• Witte rijst krijgt een mooie gele kleur als je een theelepel gemalen kurkuma (geelwortel) toevoegt aan het kookwater. Voor een gele kleur kun je ook saffraandraadjes mee laten koken, maar die zijn veel duurder.

Bekijk hier onze recepten met rijst

Pasta is een verzamelnaam voor deegwaren van tarwemeel. Bijvoorbeeld macaroni of spaghetti. Pasta bevat weinig kalium. In volkoren pasta zit wel meer kalium dan in de witte variant.

• In de supermarkt vind je kant-en-klare sauzen, mixen voor pasta en pastagerechten. Deze bevatten allemaal veel zout. Ga liever zelf aan de slag in de keuken. Als je extra saus kookt, kun je een deel invriezen. Handig voor de dagen dat je weinig tijd hebt om te koken. Gepelde tomaten of tomatenblokjes in blik zijn ook zonder zout te koop. Deze kun je als basis gebruiken. Let op: tomaten zijn kaliumrijk.
• Bij het koken van de pasta kun je een kruidenbuiltje mee laten trekken. Dit verhoogt de smaak.
• Maak de pasta smeuïg door er crème fraîche of zure room doorheen te roeren.
• Maak de pasta extra smakelijk door er fijngesneden tuinkruiden aan toe te voegen. Bijvoorbeeld: basilicum, peterselie, bieslook, kervel, lavas en selderij.

Bekijk onze pastarecepten

Noedels zijn de Aziatische variant van pasta. Noedels zijn gemaakt van maïsmeel, tarwe, boekweit of mungbonen (taugé), aardappelmeel of rijstebloem. Er zijn veel verschillende soorten noedels, zoals mie of mihoen.

• Gebruik geen instant noedels of instant noedelsoep. Hier is veel zout aan toegevoegd.
• In de Aziatische keuken wordt veel sojasaus gebruikt. In sojasaus zit veel zout. Er zijn ook zoutarme (natirumarme) varianten te koop. Deze bevatten wel kalium.
• In de Aziatische keuken wordt ve-tsin (ook wel: Chinees zout, mononatriumglutamaam of E621) als smaakversterker gebruikt. Hierin zit natrium (een onderdeel van keukenzout). Gebruik dit liever niet.
• In de supermarkt vind je kant-en-klare sauzen, mixen en boemboes. Deze bevatten allemaal zout. Ga liever zelf aan de slag in de keuken

Couscous is een graanproduct dat veel in de Noord-Afrikaanse keuken wordt gebruikt. Het is gemaakt van tarwemeel en water. Couscous is rijk aan energie, vitaminen en mineralen. In couscous zit meer kalium dan in rijst en pasta. Toch is het een goed alternatief voor aardappelen, die nog meer kalium bevatten.

• Bij het koken van de couscous kun je een kruidenbuiltje mee laten trekken. Dit verhoogt de smaak.
• Voeg een fijngesneden bolletje stemgember of een theelepel geraspte gemberwortel toe.
• Voeg fijngesneden koriander toe aan de couscous.
• Roer een eetlepel rozijnen, krenten of gedroogde cranberry’s door de couscous.
• Roer kaneel door de couscous.
• Je kunt ook goed een maaltijdsalade maken met couscous.

Bulgur is een graanproduct dat wordt gemaakt van verschillende soorten tarwe. Bulgur heeft een licht nootachtige smaak. Meestal wordt het bij de warme maaltijd gegeten, maar het is ook geschikt als ontbijtgraan.

In bulgur zit meer kalium dan in rijst en pasta. Toch is het een goed alternatief voor aardappelen, die nog meer kalium bevatten. Bulgur is ook rijk aan vezels.

• Bij het koken van de bulgur kun je een kruidenbuiltje mee laten trekken. Dit verhoogt de smaak.
• Bak een fijngesnipperd uitje, een halve theelepel pittig paprikapoeder en een halve theelepel kerriepoeder. Voeg dit toe aan de bulgur.
• Voeg fijngesneden peterselie, munt of koriander toe.

Quinoa zijn de zaden van de quinoaplant. Ze lijken op graankorrels en je kunt ze gebruiken als vervanger van rijst of couscous. Houd er wel rekening mee dat quinoa veel kalium bevat.

• Bij het koken van de quinoa kun je een kruidenbuiltje mee laten trekken. Dit verhoogt de smaak.
• Voeg een eetlepel gesnipperde rode of gele paprika toe.
• Roer een eetlepel rozijnen, krenten of gedroogde cranberry’s door de quinoa.
• Of maak een maaltijdsalade met quinoa.

3 eieren bevatten evenveel eiwit als 100 gram vlees. Eieren kun je koken, bakken als spiegelei, roerei, omelet en op verschillende manieren verwerken in gerechten. Het Voedingscentrum raadt aan om niet meer dan 3 eieren per week te eten. Als vegetariër kun je 4 eieren per week eten.

• Noten bevatten ijzer. Noten bevatten ook veel vet (vooral het gezonde onverzadigde vet) en calorieën, en geen vitamine B12. Gebruik noten niet te vaak als vleesvervanger. Reken circa 40 gram per persoon. Noten bevatten ook veel kalium en fosfaat. In een portie van 40 gram ongezouten gemengde noten zit 0 gram zout, 9 gram eiwit, 280 mg kalium en 200 mg fosfaat.
• Pinda’s zijn geen noten, maar peulvruchten. Ze bevatten iets minder ijzer dan noten. Houd er rekening mee dat pinda’s net als noten veel calorieën, kalium en fosfaat bevatten.

Met een portie peulvruchten vervang je zowel aardappelen als vlees. Peulvruchten zijn rijk aan eiwitten, vitamine B, voedingsvezels, ijzer en andere mineralen. Peulvruchten uit blik of pot bevatten soms zout. Controleer dit op het etiket. Er zit geen zout in gedroogde peulvruchten. Deze moeten eerst geweekt en gekookt worden.

Sojabonen zijn een goede vleesvervanger, omdat er ijzer en vitamine B1 in zit. Tofu (ook wel: tahoe) en tempé zijn sojaproducten. Ze bevatten geen zout.

Deze producten kun je gebruiken als broodbeleg. Tahin is een pasta van sesamzaad en hummus is een pasta van gemalen kikkererwten. Falafel is gemaakt van gestampte kikkererwten of tuinbonen. Het wordt gefrituurd en geserveerd op een pitabroodje. Aan de kant-en-klare producten is zout toegevoegd. Je kunt ze ook zelf maken.

In de supermarkt vind je vleesvervangers in de vorm van gehakt, blokjes, worstjes, burgers, schijven en schnitzels. Deze producten zijn meestal gebaseerd op soja, tarwe of verse zuivel. Vaak is er veel zout toegevoegd. Soms is ook ijzer en vitamine B12 toegevoegd. Producten op basis van bieten en pompoen en dergelijke bevatten geen eiwit en zijn daarom geen vleesvervangers. Kijk op de verpakking voor meer informatie.

Quorn-producten zijn gemaakt van een plantaardig eiwit, dat verwant is aan paddenstoelen. Deze producten bevatten veel eiwit, maar weinig ijzer. Ook zit er geen vitamine B12 in. Aan deze producten is zout toegevoegd.

60 gram kaas bevat ongeveer evenveel eiwit als 100 gram vlees. Toch is kaas geen volwaardige vleesvervanger, want het bevat bijna geen ijzer. Kaas bevat veel verzadigd vet en zout, en is rijk aan fosfaat. Kies het liefst voor kaas met minder zout en minder vet. Overigens zijn de meeste kazen niet vegetarisch: er zit stremsel uit de maag van een kalf in.

• Kook de groenten en laat ze goed uitlekken. Voeg een klontje boter (of wat vloeibare margarine) en versgemalen nootmuskaat toe. Kijk in de Kruidenwijzer voor meer suggesties.
• Á la crème: kook de groenten en laat ze goed uitlekken. Bind de groenten met een mengsel van een halve eetlepel maïzena en een halve dl ongeslagen slagroom, kookroom of crème fraîche.
• Kook de groenten en laat ze goed uitlekken. Roer er knoflookpoeder door of 1 teentje verse knoflook, gesnipperd en gebakken.

• Kook de witlof en laat dit goed uitlekken. Voeg verse dille, versgemalen nootmuskaat of peterselie toe. Kijk in de Kruidenwijzer voor meer suggesties.
• Bak de witlof in vloeibare margarine met poedersuiker of honing in 5 tot 10 minuten rondom bruin en gaar.
• Bak de witlof in vloeibare margarine met tijm in 5 tot 10 minuten gaar. Lekker met versgemalen peper en 2 eetlepels crème fraîche.

• Roerbak de kool in 2 eetlepels olijfolie op hoog vuur. Laat 2 eetlepels kokos licht kleuren in een koekenpan met antiaanbaklaag. Schep regelmatig om. Strooi de geroosterde kokos over de kool.
• Roerbak de kool in 2 eetlepels olijfolie op hoog vuur. Roer er 1 eetlepel gesnipperde gember door.
• Smoor de kool in een eetlepel eigen margarine en eigen vocht. Eventueel kun  je de kool ook koken, laat dan wel goed uitlekken. Voeg 1 theelepel karwijzaadjes of knoflookpoeder toe. Kijk in de Kruidenwijzer voor meer suggesties.
• Smoor de kool in een eetlepel eigen margarine en eigen vocht. Eventueel kun je de kool ook koken, laat dan wel goed uitlekken. Voeg 1 theelepel kerriepoeder toe, die eerst in bak- en braadboter is gefruit.
• Smoor de kool in een eetlepel eigen margarine en eigen vocht. Eventueel kun je de kool ook koken, laat dan wel goed uitlekken. Roer er 100 gram ananasstukjes door.

Kook de rode kool gaar met 3 kruidnagels, 2 laurierblaadjes, 4 jeneverbessen, 2 eetlepels azijn, 1 theelepel kaneel en 1 eetlepel stroop in circa 45 minuten. Voeg de laatste 10 minuten en in stukjes gesneden appel toe en/of 1 eetlepel gewelde rozijnen. Je kunt de rozijnen eventueel laten wellen in port.

• Kook de groenten en laat ze goed uitlekken. Voeg een klontje boter (of wat vloeibare margarine) en nootmuskaat toe. Kijk in de Kruidenwijzer voor meer suggesties.
• Kook de groenten en laat ze goed uitlekken. Strooi er 1 eetlepel fijngehakte pecannoten of hazelnoten over, die eerst lichtbruin zijn geroosterd in een pan met antiaanbaklaag.
• Kook de groenten en laat ze goed uitlekken. Strooi er 1 eetlepel sesamzaadjes over, die eerst lichtbruin zijn gebakken in een pan met antiaanbaklaag.

• Kook de groenten en laat ze goed uitlekken. Voeg fijngehakte peterselie en 1 theelepel suiker of een anijsblokje toe. Kijk in de Kruidenwijzer voor meer suggesties.
• Kook de groenten en laat ze goed uitlekken. Roer er 1 eetlepel zure room door, vermengd met 1 eetlepel gehakte bieslook en 1 theelepel honing.
• Kook de groenten en laat ze goed uitlekken. Roer er 1 eetlepel MonChou door, vermengd met 1 teentje geperste knoflook.
• Kook de groenten en laat ze goed uitlekken. Meng er 2 eetlepels fijngehakte gembersnippers en 1 eetlepel gembersiroop door.
• Kook de bietjes en meng er naar smaak mierikswortel door.

• Kook de groenten en laat ze goed uitlekken. Voeg een klontje boter (of wat vloeibare margarine) en nootmuskaat toe. Kijk in de Kruidenwijzer voor meer suggesties.
• Kook de groenten en laat ze goed uitlekken. Rooster 1 eetlepel pijnboompitten in een koekenpan met antiaanbaklaag. Laat ze lichtbruin kleuren. Strooi de pijnboompitten met versgemalen peper over de groenten.
• Kook de groenten en laat ze goed uitlekken. Laat 2 eetlepels kokos licht kleuren in een koekenpan met antiaanbaklaag. Schep regelmatig om. Strooi de geroosterde kokos over de groenten. Lekker met gebakken rode peper!
• Kook de groenten en laat ze goed uitlekken. Verhit 1 gesnipperde ui en 1 teentje knoflook gedurende 2 minuten in olie. Voeg een paar stukjes rode peper toe en fruit dit even mee. Roer het uimengsel door de groenten.
• Kook de groenten en laat ze goed uitlekken. Voeg vers gehakte munt en een halve theelepel suiker toe.

• Kook de groenten en laat ze goed uitlekken. Voeg een klontje boter (of wat vloeibare margarine) en nootmuskaat toe. Kijk in de Kruidenwijzer voor meer suggesties.
• Kook de groenten en laat ze goed uitlekken. Voeg 1 eetlepel gehakte walnoten en 1 gesnipperde en gebakken ui toe.
• Smoor de groenten en laat ze goed uitlekken. Voeg 1 eetlepel MonChou en 1 gesnipperde en gebakken ui toe.
• Smoor de groenten en laat ze goed uitlekken. Voeg 1 eetlepel pesto en 1 gesnipperde en gebakken ui toe. Pesto uit een potje bevat veel zout. Je kunt pesto ook zelf maken.

• Roerbak de groenten en laat ze goed uitlekken. Breng op smaak met peterselie, bieslook, dragon, kervel en dille.
• Bestrooi de groenten met versgemalen peper, rozemarijn en tijm en sprenkel er olie over. Leg er 2 gehalveerde tenen knoflook tussen. Rooster de groenten in de oven op 225 ℃ in 25 tot 30 minuten gaar. Schep regelmatig om. Breng op smaak met versgemalen peper.

• Bak een gesnipperd uitje of een teentje knoflook mee.
• Laat verse kruiden meetrekken. Bijvoorbeeld een takje lavas, selderij of peterselie. Of een kruidenbuiltje.
• Voeg een scheutje wijn toe aan de jus.
• Een gebonden jus maak je met maïzena, aardappelmeel of bloem.
• Van stoofvlees krijg je lekkere jus. Als je hier meer van maakt, heb je wat achter de hand. Vul een zakje of doos voor ijsblokjes met de jus en vries het in. Jus is enkele weken houdbaar in de vriezer.

Warme sauzen zijn vaak op basis van een roux. Een roux is een mengsel van gelijke delen gesmolten boter en bloem. Je kunt saus maken door de roux te mengen met melk of zoutarme bouillon. De saus met melk heet witte saus of bechamelsaus. De saus met bouillon wordt veloutésaus genoemd. Met deze sauzen kun je eindeloos variëren.

• recept voor witte saus
• recept voor saus met bouillon

Koude sauzen zijn meestal op basis van mayonaise. Bij de volgende sauzen is uitgegaan van 150 ml mayonaise (1,1 g zout).

• aioli (knoflookmayonaise): voeg 2-3 uitgeperste teentjes knoflook toe
• kruidenmayonaise: voeg 1-2 eetlepels gesnipperde tuinkruiden toe, zoals peterselie, bieslook, dragon en kervel
• kerriemayonaise: voeg 1 eetlepel kerrie en 1 theelepel gemberpoeder toe
• voeg 1-2 eetlepels gesnipperde augurk toe

Je kunt de saus minder vet maken door er enkele eetlepels zure room of yoghurt doorheen te roeren. Of gebruik halvanaise of fritessaus. Dit scheelt ook zout.

• recept voor cocktailsaus

Een eetlepel kant-en-klare slasaus of dressing uit een fles bevat gemiddeld 0,25 gram zout. Een zelfgemaakte dressing is eenvoudig te bereiden, bevat weinig zout en is over het algemeen ook lekkerder.

• recept voor klassieke dressing

• Snijd het vlees in blokjes en rijg aan een spies met stukjes groenten, zoals paprika, ui en champignons. Zo lijkt het meer. 
• Groenten op de barbecue: vet een stuk aluminiumfolie royaal in met boter of olie. Leg er gesneden groenten op, zoals wortel, ui, prei, paprika, courgette en bloemkool. Giet er een eetlepel water of wijn op en vouw de folie goed dicht. Leg het pakketje circa 10 minuten in de hete as. 
• Groentespiezen: leg op een bord in stukken gesneden ui, aubergine, courgette, paprika en champignons. Giet er een mengsel van olijfolie, verse tijm en gehakte knoflook over en laat dit 1 uur marineren bij kamertemperatuur. Rijg de groenten aan een spies en rooster deze 10 minuten. Keer de spies af en toe om. 
• Bestrijk een maiskolf met olie en rooster deze op de barbecue. 
• Lamskoteletjes zijn goed te bereiden op de barbecue. Bestrijk ze met een mengsel van olijfolie, Provençaalse kruiden en knoflook. Rooster ze aan beide kanten in 10 minuten gaar.
• Kippenpoten, drumsticks en kipkarbonades zijn op de barbecue moeilijk gaar te krijgen. Kook de kip eerst 10 minuten in water of zoutarme bouillon. Laat de kip afkoelen in het kookvocht. Daarna kun je de kip roosteren.
• Stop onder het vel van de (gare) kip een ‘smaakmaker’, zoals een takje tijm of rozemarijn, een blaadje van de maggiplant of stukjes knoflook. De kip krijgt daardoor een speciaal smaakje tijdens het roosteren. 
• Vis: gebruik voor spiezen alleen stevige vis. Bijvoorbeeld: zeeduivel, tonijn of zwaardvis. Wissel stukjes vis eventueel af met stukjes komkommer en cherrytomaatjes. Je kunt vis ook verpakken in aluminiumfolie (met kruiden en groenten) en daarin garen. 
• Zorg voor verschillende soorten (stok)brood bij de barbecue, en eventueel een rijstsalade. 

• Voor vleesfondue kun je het beste druivenpitolie gebruiken. Deze olie geeft weinig walm. 
• Voor visfondue kun je zelfgemaakte visbouillon gebruiken. Trek zoutarme bouillon van visgraten en vis, tijm, gekneusde peperkorrels, een laurierblaadje, stukjes fijngesneden prei, ui, knolselderij en champignons. Zeef de bouillon door een fijne zeef of natgemaakte doek. 
• Bij kaasfondue worden meestal Gruyère en Emmenthaler gebruikt. Dit zijn kaassoorten met minder zout. Kaasfondue levert wel veel eiwit en fosfaat. 
• De kaasfondue kun je serveren in warme uitgeholde tijgerbroodjes. Iedereen krijgt dan de juiste portie. Als je uit de pan eet, eet je misschien te veel. 
• Lekker bij de fondue: rauwkost, zoals plakjes komkommer, wortel en radijs. 
• Maak de maaltijd compleet met sneetjes stokbrood en (ongezouten) kruidenboter. 

• In de supermarkt en bij de slager kun je kant-en-klare gourmetschotels kopen. Hierop ligt vaak ook vlees dat gezouten is: worstjes, slavinkjes en gemarineerd vlees. Kies voor de stukjes vlees, kip of vis waar nog niets mee gedaan is. Deze kun je zelf op smaak brengen met kruiden. 
• Wil je niet te veel eiwit eten? Snijd het vlees dan in kleinere stukjes en doe niet te veel tegelijk in het pannetje. Zo kun je vaker een pannetje vullen. Voeg ook groenten toe, zoals ui, prei, paprika, champignons en wortel. Ook fruit kun je bakken, bijvoorbeeld een schijf ananas. 
• Voor een vegetarische gourmet: vervang vlees door vegetarische producten, zoals ei, tempé, paddenstoelen, kaas en noten. 
• Gebruik zelfgemaakte (ongezouten) kruidenboter om in te bakken.  
• Neem brood en een salade bij de gourmet.
• Je kunt ook kleine pannenkoekjes bakken.