Dieet en vochtbeperking bij dialyse

Ondergewicht

Bij dialyse kun je ongewenst gewicht verliezen. Dat komt vaak doordat je minder eetlust hebt. Als je te weinig weegt, is dat slecht voor je gezondheid. Je lichaam heeft voldoende energie nodig om de zware behandeling aan te kunnen. Bij ondergewicht krijg je ook minder weerstand en kun je nog zieker worden.  

Overgewicht

Het gebeurt ook wel dat dialysepatiënten ongewenst aankomen. Overgewicht is ook niet goed voor je gezondheid:

• je nieren kunnen slechter gaan werken
• overgewicht vergroot het risico op hart- en vaatziekten
• een niertransplantatie is lastiger bij ernstig overgewicht

Voor mensen die dialyseren betekent streefgewicht: je gewicht zonder overtollig vocht in het lichaam. Je nefroloog bepaalt dit streefgewicht op basis van eigenschappen van je lichaam.  

Het streefgewicht bij dialyse helpt te bepalen of er te veel vocht in je lichaam zit. Zo nodig wordt de dialysebehandeling hierop aangepast. Ben je bijvoorbeeld 1,5 kilo zwaarder dan je streefgewicht? Dan heb je op dat moment 1,5 liter te veel vocht in je lichaam.

Alles wat je eet bevat vocht. Maar bij een vochtbeperking hoef je meestal geen rekening te houden met dit vocht uit vaste voeding. Je lichaam verliest namelijk niet alleen vocht via de urine. Dit gebeurt ook via zweet, poep en uitademen. Het vocht dat daarmee uit je lichaam verdwijnt, is ongeveer evenveel als het vocht in vaste voedingsmiddelen.

Het is mogelijk dat je een ander advies krijgt, en dat vaste voedingsmiddelen wel meetellen. De diëtist geeft een advies dat het beste bij jouw situatie past.

• Let op zout, suiker, zoetstoffen en sterke kruiden in je voeding. Deze kunnen allemaal dorst opwekken.
• Een warme maaltijd (een hoofdgerecht) bevat ongeveer 400 ml vocht. Je hoeft dit niet mee te tellen bij de hoeveelheid vocht van die dag. Kies je in plaats van een warme maaltijd voor 400 ml soep of pap, dan hoef je daarvoor dus geen vocht te laten staan. 
• Verdeel de hoeveelheid die je mag drinken goed over de dag en zorg dat je ’s avonds nog iets kunt drinken.

Bekijk de recepten voor soepen met minder zout.

• Gebruik kleine kopjes en glazen. Bijvoorbeeld een espressokopje voor koffie of thee en een wijnglas voor frisdrank.
• Drink kleine slokjes of gebruik een rietje.
• Gebruik steeds hetzelfde formaat kopje of glas: dan weet je precies hoe vaak je iets kunt drinken. 
• Kies liever koel water met citroensap of thee zonder suiker, in plaats van zoete dranken.
• Drink niet rechtstreeks uit de kraan, fles op het pak.
• Kies voor heel koude of voor warme dranken. Je doet er dan langer mee dan wanneer het lauw is. 
• Een ijsklontje bevat ook vocht, maar is niet zo snel op als een glaasje water. De kou helpt tegen het dorstgevoel. Een ijsklontje bevat ongeveer 15 ml vocht. 
• Verdeel fruit in partjes/stukjes en bewaar die in de koelkast. Neem een stukje als je dorst krijgt. 
• Spoel je mond met water en spuug het weer uit. Het gevaar bestaat dat je het per ongeluk doorslikt. Let dus goed op als je dit doet. 
• Je maakt meer speeksel aan als je op een zuurtje of pepermuntje zuigt of op suikervrije kauwgom kauwt. Dit helpt tegen een droge mond. 
• Neem je medicijnen in met een eetlepel vla, yoghurt of appelmoes. Je kunt je medicijnen zo makkelijker wegslikken, en gebruikt veel minder vocht dan wanneer je er een glas water bij neemt. 
• Poets regelmatig je tanden. Dit helpt tegen een droge mond. 
• De volgende producten zijn dorstlessend: zure melkproducten (bijvoorbeeld karnemelk en yoghurt), bittere dranken, fruit, zuurtjes, kauwgom en ijsklontjes. Ook zure vruchtensappen als cranberrysap helpen tegen het dorstgevoel. Vruchtensappen zijn alleen minder geschikt bij een kaliumbeperking of diabetes. 

• Probeer niet te drinken tijdens de maaltijd. Het geeft meer voldoening als je na de maaltijd iets drinkt. 
• Maak de maaltijd smeuïg. Doe op je brood bijvoorbeeld smeerbaar beleg, zoals jam, zuivelspread, roomkaas of smeerkaas. Dan heb je minder behoefte om erbij te drinken. 
• Kauw goed. Er ontstaat meer speeksel en heb je er minder behoefte aan om iets te drinken. 
• Vermijd voedingsmiddelen die erg zoet of gekruid zijn. Die verergeren het dorstgevoel. 

Overleg met je nefroloog of diëtist als je meer vocht verliest dan normaal. Je zorgverlener kijkt naar jouw persoonlijke situatie en houdt bijvoorbeeld rekening met jouw medicijnen.  

Je verliest meer vocht dan normaal bij extreem warm weer, omdat je dan meer zweet. Je verliest ook meer vocht als je moet overgeven of diarree hebt. Of als je naar de sauna gaat. Het algemene advies is dat je dan wat meer mag drinken dan normaal. Maar heb je een vochtbeperking, dan is overleg dus verstandig.